بازگشت
جنبش جهانی کار گری وباز تاب آن در افغانستان
عبدالو کیل کوچی عبدالو کیل کوچی

   

انسا ن بمثابه موجود هستی وآفرینش ، نیاز مند کار و آفرینش است وآغاز پیدایش انسان سرآغاز زندگی و کار . انسان بخاطر حیات وبقا ، نیازمند حرکت وایجاد است. بنابرآن برقراری روابط ، شکل گیری جامعه ، رشد تخنیک ، تمر کز تولید وسرمایه ، ظهوراقشار وطبقات را در پی داشته  چنانچه اختراع ماشین وظهور سر مایداری منجر به ایجاد طبقه کار گر گردیده است که بخاطر کسب معشیت و منفعت با تلاش وستیزه جویی ، جنبش ومبارزه همراه بوده و با توجه به روند شتابندهء پروسه مبارزات وجنبش ها ، اول ماه می بمثابه نقطه عطفی در تاریخ مبارزات وجنبش های کارگری ثبت گردیده است .اول ماه می روز جهانی کار گر است اول ماه می نماد اتحاد وهمبستگی بین المللی کار گران در مبارزه جهانی علیه سر مایداری است که از ماه می 1886 منشه میگیرد .

مناسبت اول ماه می به عنوان روز کار گر به این لحاظ بوده است که در چهارم ماه می سال 1886 ودر چهارمین روز اعتصاب وتجمع کار گران امریکایی در شهر شیکا گو ی ایالات متحده امریکا پلیس در ازای خواست های صنفی کار گران بروی آنان آتش گشود در حالیکه آنان خواستار تعدیل شرایط طاقت فرسای کار ،کاهش ساعات کار روزانه وافزودی معاشات شان بودند .که با سرود انتر ناسیونال ومحافل ومظاهرات بر گزار میشد .در سال 1889 سه سال بعد از بر گزاری کنگره بین المللی کار گران در ایتالیا این روز را یعنی اول ماه می را بنام روز کار گر نا میدند .

به عبارت دیگرمنشاء تاریخی روز جهانی کار گر بسال 1870 آمده است در سال 1870 میلادی کار گران فرانسوی که کمون پاریس را بنا نهادند طرف هجوم توپ وتانک سر مایداری قرار گرفتند وتیر باران شدند  . یک سال پس از کمون پاریس در سال 1872 تظاهرات کار گران شیکا گوی ایالات متحده امریکا شد . کار گران درین تظاهرات شعار هایی را حمل می کردند که در آنها نوشته شده بود یا خون ویا نان .در سال 1875 اتحادیه مر کزی شیکا گو قطع نامه مسلح شدن کار گران را صادر کرد واز طرف سرمایداری بیرحمانه سر کوب شدند . در سال 1877 اعتصاب بزرگی رادر سر آسر امریکا راه اندازی کردندوطرف سر کوب قهر آمیز پلیس قرار گرفتند .در سال 1878 دولت پروس حزب انقلابی کار گران را غیر قانونی اعلام کرد ودر سال 1884 فدراسیون ساز مان یافته واتحادیه کار گران نام گذاری شد . در سال 1885 اعلامیه یی در صفوف کار گران امریکا  دست بدست میگشت واز کار گران امریکا میخواست که در اول ماه می 1886 دست به عمل بزنند سال 1886 نزدیک میشد در نزدهم مارچ 1886 روز نامه  کارگران آلمانی نوشت ما  اگر خود را آماده نکنیم میراثی به جز فقر چه خواهیم داشت درین سال عده یی از کار گران  مسلح شدند ودر سرک ها ریختند وشعار کار گران مسلح شوید را سر میدادند وکارگران مسلح در پیشا پیش مظاهره در تمام امریکا با پرچم سرخ که به بیشتر از نیم ملیون نفر کار گر میرسید در اعتصاب ومظاهره بسر بردند در روز اول ماه می سال 1886 اعتصاب سرتاسری شروع شد ودر روز چهارم ماه می باسر کوب خونین پلیس مواجه گردید وسه سال بعد در کنگره بین المللی کار گران در پاریس روز اول ماه می را به نام روز جانی کار گر مسمی کردند .

 تعریف وتصویر اول ماه می یاد آور روز های خونین وروز های قربانی وفدا کاری طبقه کار گر است که تحمین یکصدو سی سال قبل مقدمه جنبش کار گری در کشور های مختلف جهان بخصوص امریکا وآستر الیا چیده شد . تا که روز اول ماه می به عنوان روز اتحاد وهمبستگی بین المللی کار گران در مبارزه حیاتی علیه سر مایداری ثبت تاریخ گردید .

 بگواهی تاریخ  قبل از ین رویداد های خونین ،  در کشور آسترالیا 1856 برای اولین بار تقلیل ساعات کار از جانب کار گران مطرح شد ودر سال 1881 فدرا سیون کار گران امریکا تشکیل گردید .این فدرا سیون در سال 1884 روز کار هشت ساعته را در روز به تصویب رسانید .ودر سال 1886 کار گران بدفاع از حقوق وخواست های صنفی شان در شهر شیکا گو  دست به اعتصاب عمومی ومظاهرات زدند .وکار گران بوسیله پلیس سر کوب گردیدند .

در سال 1888 فدراسیون تصمیم گرفت که در سال 1889 اعتصاب وتظاهرات عمومی در امریکا بر پا شود وتاریخ حرکت بعدی کار گران را در سال 1890 تعین کرد.

در سال 1889 به ابتکار فریدریش انگلس از رهبران انترناسیونالزم پرولتری جهان کنگره کار گری به شرکت 391 نماینده از 20 کشور جهان در پاریس بر گزار شد.واز اعتصابی که قرار بود در اول ماه می صورت بگیرد تصویب وپشتیبانی کرد .کنگره قطعنامه ی صادر کرد که اول ماه می بنام روز جهانی کار گر یاد شود .ودر ماه می سال 1890 صد ها هزار کار گر تظاهر کردند واز آن روز تا بحال روز اول ماه می به عنوان روز جهانی کار گر یاد میشود.

هرچند این جنبش با بیرحمانه ترین وجه بوسیله نظام  سرمایداری سر کوب میگردید ولی پیگیری آن ، انقلابات کارگری را در سال 1917 در روسیه ودر دهه پنجاهم خورشیدی در بسیاری از کشور های جهان  به ثمر رسانید.  

 

 

شالوده جنبش کارگری درافغانستان   

مردم غیور افغانستان در دراز نای تاریخ  در سنگر مبارزه بخاطر آزادی استقلال ودفاع از سرزمین مقدس خویش رزمیده اند وهم در سنگر کار ، تولید وساختمان ، بخاطر رفاه و سعادت انسان خوشبختی آفریده اند . این خلق زحمتکش وبا استعداد در راه طرد ودفع حملات وتجاوزات، با گام های استواردربرابر دشمنان ایستادگی نموده وبا دستان توا نای شان در قلب آسیا اساس تمدن بزرگی را گذاشته اند. این  بنا های تاریخی بمثابه میراث عظیم باستانی در نقاط مختلف کشور بیانگر خلاقیت وکارایی ، مهندسی عالی ومعماری عظیم هزاران ساله مردم این سر زمین میباشد که علی الرغم فراز وفرود وحوادث مدهش تاریخی تا هنوز پابر جا بوده وموجودیت خود را تا به عصر ما حفظ کرده است .موجودیت این شهکار های کم نظیر تاریخی در گوشه وکنار کشور در واقع نماد شجاعت ،افتخار وسربلندی ،توانایی واستعداد سر شاروکارایی مردم ما میباشد که با آموزه های  پرارج نوابغ وفلاسفه ،دانشمندان ومخترعین  وطن ما اندیشه سازندگی آنها  به تحقق پیوسته است و پروسه کسب وکار ، پیشه وری و صنعت ازآن شکل گرفته است .

آغاز قرن هجدهم وبه دنبال آن انقلابات صنعتی  که در اروپاو امریکا روی داد در نتیجه آن کار خانجات بزرگ یکی پی دیگری ایجاد گردید که قشر جدیدی را بنام قشرکار گر بوجود آورد واساس  ظبقه کار گر گذاشته شد .

واما در کشور عزیز ما در قرن نزدهم که به دوره ریفورم نیز یاد شده است ، مادامیکه سلطنت امیر شیر علی خان استقرار یافت مدت ده سال  در انکشاف امور اقتصادی ،فرهنگی وپیشه وری مخصوصا اسلحه سازی ،باروت سازی ،توپ ریزی ، ودر بخش های مطبعه لیتو گرافی ودر عرصه زراعت ومالداری توجه نمود که اساس وبنای کار صنعتی وتولیدی را بوجود آورد .مرحوم غبار می نویسد تا جایی که توان گفت برای بار اول در جامعه فیودالی افغانستان زمینه روییدن جنین سر مایداری آماده گردید .وامیر بر علاوه کوشش در ساحه زراعت وصنعت ودر بخش ساختمان بخصوص بنیاد نهادن شهر مستحکم شیر پور 1870 بیشتر از پنج سال روزانه شش هزار نفر کارگر ساختمانی یکهزار معمار ونجار در تعمیر آن مشغول بکار بودند ومطبعه لیتو گرافی اساس گذاشته شد .

در زمان امیر حبیب اله خان ایجاد مطابع جدید ،موسسه تیپو گرافی دارای ماشین های بخار ،زنگو گرافی ،عکاسخانه عمومی ترمیم خانه موتر ،ماشین خانه کابل واعزام 75 نفر کار گر از کابل به کشور هند برای کار های تخنیکی موتر ،ساختن بادی وسیت موتر ،رنگمالی و آهنگری حتی تاسیس شرکت موتر برای درباریان ،واردکردن بایسکل به کشور ،ایجاد کارخانه چرمگری ، فابریکه پشمینه بافی کابل ،برق جبل السراج ،فابریکه حربی کابل ،ایجاد شفا خانه ها ،خفر نهر ها ،احداث بند انهار وسرک ها آبرسانی پغمان ،ساختمان پل های آهنین بوسیله کار گران ومهندسان رویدست گرفته شد .

 در زمان اعلیحضرت غازی امان اله خان تورید فابریکه های ادویه سازی ودستگاهای صنعتی در تمام عرصه ها وتمدید خط آهن  به کمک آلمان وفرانسه وفابریکه باروت سازی که اولین باروت ساز کشور فیض محمد خان باروت سازبود ، تاسیس استیشن های برقی ،فابریکه های چرمگری ،نساجی ، سمنت ، گوگرد سازی ، برق ،ترمیم موتر ،افزار سازی ، صابون وعطر ، نختابی نساجی ،نجاری ،یخ سازی ، روغن سازی ، قند سازی ، خفظ میوه ، تیل خاک کشی ، وطرح فابریکه ذوب آهن ،استخراج معادن با عقد قرار داد های با اتحاد شوروی وقت ودیگر کشور های دوست و با کارآیی کار گران ماهرکشور ما، زمینه ایجاد طبقه کار گر بو جود آمد .

پس از یک دوره رکود اقتصادی در زمان  رژیم شاهی ظاهر در دهه چهل وآغاز دهه پنجاهم خورشیدی بخاطر جلب اذهان عامه وتوجه جامعه جهانی چند قصر وچند دستگاه کارگری در مرکز وولایت کشور ایجاد گردید.بآنهم صنایع ملی ضعیف ونا توان کشور بیش از پانزده در صد حیات جامعه را تکافو نمیکرد سرمایه های کوچک متعلق به دولت وخورده بورژوازی وسرمایه های بزرگ بدست دلال پیوسته تمر کز می یافت با ورود صنایع وکالا های قیمتی از خارج صنایع داخلی ورشکست میگردید .وضع کار گران روز بروز بد تر میشد ومردم از سوزن تا کفن محتاج بیگانه بودند .با وجود یکه افغانستان دارای زمین حاصلخیز ،معادن سرشار ،آب فراوان ومردم با استعداد بوده است ولی بر اساس پالیسی های غلط رژیم نود در صد احتیا جات جامعه از خارج وارد میگردید .وسایل عمده تولید بدست یک مشت اشراف فیودال سرمایه دار دلال بیروکرات فاسد قرار داشت که سبب ورشکستگی پیشه وران وصنعت کا ران گردید . بلند رفتن قیمت ها ،نا چیز بودن معاشات کار گران ،اضافه بودن ساعات کار ، کارگران را به ستوه آورده بود.

  در زمان صدارت داود خان تعداد کارگران صنعتی ،ترانسپورتی ، ساختمانی ، ومعادن از 15 هزار نفر تجاوز نمیکرد .دولت سعی مینمود تا کار خانه های بیشتر ایجاد کند در آن زمان  185 موسسه ونهاد  سرمایداری ایجاد گردید  سرمایه خارجی جلب شد صنایع ماشینی رشد معین خود را داشت . درین دوره بود که فابریکه های نساجی ،افزار سازی ، سمنت ، گاز ، ساختمان ، دستگاهای برق ، سیلوی مرکزی ، وپلخمری ، مواد غذایی ، نساجی گلبهار ، پلخمری ، سپین زر ، سمنت جبل السراج ، افزار سازی جنگلک ، میوه ،ورکشاپ ، ترمیم  خانه ها دستگاه های صنایع دستی ، ایجاد گردید ودر جریان این همه تحولات جوانه های نو رسته طبقه کار گر رشد میکرد .وبه جنگ وستیزه طبقاتی تا زه آغاز کرده بود وآبدیده میشد .جنبش حق طلبانه کار گران در مر کز ولایات نسج میگرفت عده یی به جرم حق خواهی به زندان افگنده میشدند .وکرامت زندا نیان سر کوب میشد .

ولی جنبش نو ظهور کار گری در افغانستان روز تار وز گستر ده تر میشد چنانچه با راهپیمایی همه ساله کار گران وکار مندان ،روشنفکران آگاه بمناسبت اول ماه می در دهه چهل وآغاز دهه پنجاهم خورشیدی برهبری حزب دموکراتیک خلق افغانستان جنبش طبقه کار گر کشور شکل میگرفت . در سال های پس از تاسیس ح د خ  ا ودر سال 1347 خورشیدی اعتصاب چهل روزه کار گران نساجی گلبهار برهبری کمیته حزبی نساجی گلبهار در راس عبدالقدوس کار گر بخاطر خواسته های صنفی شان واعلام همبستگی با کارگران سرآسر کشور عمال رژیم را مجبور به مراجعه به نزد کارگران نمود که صدر اعظم وقت وپسر ارشد شاه شامل هیئات بودند .بآنکه سرمایداری  رژیم با تطمیع ورشوه ، حیل ونیرنگ برای متفرق کردن کار گران دست به کار شده بود ولی این پیش آمد ها قدوس کار گر را راضی نساخت تا به زندان افگنده شد .وافتخار پانزده هزار کار گر نساجی ونماد جاودانه متانت وفدا کاری طبقه کار گر کشور گردید .

مارش ظفر نمون کار گران نفت وگاز شبر غان  وراهپیمایی کارگران نزدیک به پنجصد کیلومتر با پای پیاده نماد استقامت وپایداری طبقه کار گر افغانستان بود که با پشتیبانی کار گران فابریکات مرکز وولایات کشور قرار گرفتند .ودر تاریخ افغانستان بزرگترین جنبش کارگری را تشکیل میداد که نام کار گران دوران ساز چون عبدالقدوس کار گر ، مهدی کار گر ، نجم الدین کار گر ، عبدالعلی کار گر ،واسع کار گر ، خلیل کار گر ، نبی کار گر ، غفور کار گر ، یلداش کار گر ، همزه خان کار گر ، عظم الدین کار گر ، سخی کار گر ، اکرم کار گر ،محمود کار گر ، رسول کار گر نفیس کارگر ، صدیق مخترع کار گر ، هاشم کار گر ودیگران  با جنبش طبقه کار گر عجین گردیده است .

 روزگارانی که  با بر پایی مارشها ومیتنگ ها ی کار گری با مشارکت روشنفکران مترقی ،تحصیل کرده گان دوطندوست ومتعلمین مکاتب از روز جهانی کار گر در مر کز ولایات تجلیل بعمل می آمد، در برپایی یکی ازین میتنگ های با شکوه سال 1352 واقع چهار راهی هوتل پلازای کابل که خودم شرکت داشتم صحبت پر جاذبه مرحوم ببرک کارمل جلب توجه میکرد . مرحوم کارمل در آغاز صحبت شان گفتند رفقای عزیز دوستان گرامی کمیته مر کزی حزب دموکراتیک خلق افغانستان بمناسبت روز اول ماه می روز همبستگی کار گران ، روز اتحاد وحق خواهی ، روز رستاخیز کارگری وبلاخره روز قیام ستمکشان علیه ستمگران جهان ،بهترین شاد باش های خود را تقدیم میکند ...

پس از رویداد ثور1357 ومرحله نوین آن با ایجاد اتحادیه مرکزی کار گران افغانستان ونمایندگی های آن در ولایات کشور سرنوشت کار گران با تشکل نوین شان رقم زده شد .اتحادیه های کار گری بخاطر بسیج کارگران بمنظور تامین خواسته های صنفی وحقوق کارگری ،رشد مهارت های مسلکی وتخصصی ،تشدید کار های تولیدی ، فعالیت های فرهنگی ومشارکت آنها در دفاع از دستا ورد های ثور صورت می پذیرفت .

با تغیر نظام دموکراتیک وملی در کشور وتشدید جنگ های اعلام ناشده وتجاوزات خارجی اکثریت عظیم کار خانه ها منهدم ونا بود گردیدند آنچه که پاکستانی ها میخواستند همانطور شد .وتشکل طبقه کار گر از هم پاشید گروه های جوان وکار گرانی که در داخل کشور شغل شان را از دست داده بودند بنا چاری خاک شیرین وطن را ترک گفته راهی کشور های همسایه شدند وبار کار طاقت فرسا را بدوش کشیدند .

طوریکه گفته آمدیم آنچه که بر سر راه مردم ما منحیث یک بنبست طولانی قرار گرفته است دوام جنگ های خان ومانسوز است که اکثرا از خارج مرزها سازماندهی میگردد در چنین حال وهوا مردم افغانستان بیشتر به صلح و امنیت نیاز دارند واین در صورتی میسر است که جامعه در یک مسیر واحد ملی راه خود را بسوی همبستگی وحدت وفاق ملی به پیش برده بتواند وشرایط بوجود آید که کار گران وسایر زحمت کشان ،  کشور جنگ زده شان را سر از نو بسازند .

                شکوه کار گر

شکوه و عظمت دنیا بدست کار گر است   

 جهان روشن وزیبا بدست کار گر است

بنای زروه هستی به پهنه عالم         

  نوای قوت دلها زدست کار گر است

به شهر ها وطن ها وقاره های جهان 

    بهشت نعمت دنیا زدست کار گر است

بساط لاله صحرا شگوفه گل سرخ    

لطیف و دلکش وزیبا بدست کار گر است

زخاک تیره هزا ران رقم کند تولید    

رفاه وامن وطنها زدست کار گر است

پی نیاز خلایق به هر کجای جهان   

  همی تدارک کالا زدست کار گر است

زصنع اوست فرآورده های در مانی  

  علاج و رنج والمها زدست کار گر است

زچرخ چوبی وپتک پلاس وانترنیت 

  قوام وصنع توا نا زدست کار گر است

نفس نساخت ولی هر چه میتواند ساخت 

  سرشت ماده ومعنی زدست کار گر است

زعمق پهنه ابحار تا به او رانوس     

عرو ج راکت ولو نا زدست کار گر است

جهان چودهکده یی میشودبهم نزدیک 

 به چشم مردم دانا زدست کار گر است  

 


May 1st, 2012


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
بازگشت
مسايل اجتماعي